Δημοτικό ελαιοτριβείο Αποστόλων Ρεθύμνου (ύστερος 18ος αι.)


Το ελαιοτριβείο, που κυρήχθηκε ιστορικό διατηρητέο μνημείο το έτος 1989, βρίσκεται στο κεντρικό τμήμα του οικισμού Αποστόλων του Δήμου Συβρίτου. Πρόκειται για ένα πλατυμέτωπο ισόγειο κτίσμα, που από Β, Ν και Δ περιβάλλεται από δρόμο. Με βάση τα λιτά μορφολογικά του χαρακτηριστικά χρονολογείται στον ύστερο 18ο αι.

Στην βόρεια πλευρά του, που αποτελεί και την κύρια όψη του, βρίσκονται τα μοναδικά ανοίγματα του: μια χαμηλή τοξωτή θύρα και ένα ορθογώνιο παράθυρο. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η ανάγλυφη ανδρική κεφαλή πάνω από το υπέρθυρο εν είδη αποτροπαϊκού συμβόλου. Το εσωτερικό του χωρίζεται μέσω ενός ημικυκλικού τόξου σε δυο χώρους. Ο νότιος χώρος, διαστάσεων 7x3μ., φέρει στο μέσον του έναν ελαιόμυλο του νεώτερου τύπου (ύστερος 19ος- πρώιμος 20ος αι.) με τρεις ανισομεγέθεις μυλόπετρες πάνω σε κτιστή βάση. Ο ελαιόμυλος κινούνταν με ζωική δύναμη και με, τρία, συνήθως, άτομα, που ήταν απαραίτητα για την λειτουργία του: ένα άτομο περπατούσε μαζί με το ζώο και δυο έριχναν τις ελιές στον ελαιόμυλο. Στην ΒΑ γωνία βρισκόταν κτισμένο απλής μορφής τζάκι απαραίτητο για την θέρμανση του νερού αλλά και των εργαζομένων.

Στο βόρειο χώρο και σε επαφή με το νότιο τοίχο βρίσκεται το μεταλλικό πιεστήριο “του χανιώτικου τύπου” της ίδιας εποχής με τον ελαιόμυλο, με τους τέσσερις στύλους και στα δυτικά του η τσιμεντένια γούρνα συγκέντρωσης του λαδιού. Στον ανατολικό τοίχο βρίσκεται μια κτιστή, επίσης, υπερυψωμένη γούρνα, ενώ κοντά στην είσοδο η σιδερένια τροχαλία, που περιέστρεφε το βίντσι θέτοντας έτσι σε λειτουργία το πιεστήριο, η οποία και αντικατέστησε τον “μποτζεργάτη”. Σε δεύτερη χρήση, στον χώρο αυτό, βρίσκονται και άλλες δυο μονολιθικές μυλόπετρες, που πιθανόν άνηκαν σε παλαιότερο ελαιόμυλο του ελαιοτριβείου.

Τα τελευταία χρόνια εξαιτίας της μη έγκαιρης συντήρησης του κτηρίου το δώμα του, που ήταν κατασκευασμένο από λεπιδόχωμα πάνω σε δοκάρια και σχίζες, κατέρρευσε με αποτέλεσμα το ελαιοτριβείο να βρίσκεται σε πολύ κακή κατάσταση. Παρά τις επίμονες προσπάθειες του Πολιτιστικού Συλλόγου για την εξεύρεση των απαραίτητων πόρων δεν κατέστη δυνατή έως σήμερα η αναστήλωση του.