| ||
Δημοτικό ελαιοτριβείο Αρμένων Ρεθύμνου
(ύστερος 18ος -αρχές 20ου αι.)
Το δημοτικό ελαιοτριβείο βρίσκεται στο ΒΔ τμήμα του οικισμού και έχει κηρυχθεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο από το 2000. Αποτελεί μέρος ενός μεγαλύτερου συγκροτήματος του ύστερου 18ου αι. με επεμβάσεις στον 19ο και 20ο αι. Το ίδιο το κτίσμα του ελαιοτριβείου, που λειτουργούσε έως και τα μέσα του 20ου αι., αποτελείται από δυο τμήματα, που χωρίζονται μεταξύ τους με μια μικρή αυλή. Το βόρειο τμήμα είναι ισόγειο και καλύπτεται με δίρριχτη κεραμοσκεπή στέγη, ενώ το νότιο είναι διώροφο και φέρει δυο μονόρριχτες κεραμοσκεπές στέγες. Το σύνολο του κτίσματος είναι κατασκευασμένο από αργολιθοδομή, ενώ από λαξευτή λιθοδομή, από ντόπιο ασβεστολιθικό πέτρωμα, είναι κατασκευασμένα όλα τα ανοίγματα του ισογείου , τα τόξα και κάποια ανοίγματα του ορόφου.
Στο νότιο τμήμα βρίσκεται η τοξωτή είσοδος, που οδηγεί μέσω ενός στεγασμένου πόρτικου στον αύλειο χώρο. Στο ισόγειο βρίσκεται ένα μικρό W.C και ο λαδομαγατζές, που το ανατολικό του τμήμα φέρει κτιστό πατάρι. Εδώ βρίσκονται τα αποθηκευτικά δοχεία του λαδιού: μεγάλα πιθάρια, μεταλλικές “ντίνες” και “νταμιτζάνες”. Στον αύλειο χώρο λίθινη κλίμακα, που στη βάση της βρίσκεται πηγάδι, οδηγεί στον όροφο, όπου βρίσκονται τρία δωμάτια, που αποτελούσαν την κατοικία του ιδιοκτήτη. Τοξωτή θύρα από την αυλή οδηγεί στο βόρειο τμήμα του κτιρίου, που χωρίζεται σε δυο χώρους, από τους ο πρώτος είχε βοηθητική χρήση.
Στο νότιο τμήμα βρίσκεται η τοξωτή είσοδος, που οδηγεί μέσω ενός στεγασμένου πόρτικου στον αύλειο χώρο. Στο ισόγειο βρίσκεται ένα μικρό W.C και ο λαδομαγατζές, που το ανατολικό του τμήμα φέρει κτιστό πατάρι. Εδώ βρίσκονται τα αποθηκευτικά δοχεία του λαδιού: μεγάλα πιθάρια, μεταλλικές “ντίνες” και “νταμιτζάνες”. Στον αύλειο χώρο λίθινη κλίμακα, που στη βάση της βρίσκεται πηγάδι, οδηγεί στον όροφο, όπου βρίσκονται τρία δωμάτια, που αποτελούσαν την κατοικία του ιδιοκτήτη. Τοξωτή θύρα από την αυλή οδηγεί στο βόρειο τμήμα του κτιρίου, που χωρίζεται σε δυο χώρους, από τους ο πρώτος είχε βοηθητική χρήση.
Ο δεύτερος χώρος, που αποτελεί και τον πυρήνα του ελαιοτριβείου, χωρίζεται μέσω δυο ημικυκλικών τόξων σε τρία τμήματα. Στο νότιο τμήμα βρίσκεται η κτιστή γούρνα διαχωρισμού του λαδιού και η αδρά δουλεμένη ξύλινη βάση του ελαιοπιεστηρίου, που έφερε μεταλλικό αδράχτι ( τέλος 19ου- αρχές 20ου αι. Στο κεντρικό τμήμα βρίσκεται η φάμπρικα, που ανήκει στο νεώτερο τύπο του ύστερου 19ου αι. Πάνω στην κτιστή στρώση (βάση) βρίσκονται τρεις μυλόπετρες, ενώ στη νότια πλευρά της η εγκιβωτισμένη στο δάπεδο κτιστή γούρνα περισυλλογής της ζύμης. Αποθηκευμένες σε μια γωνία σώζονται τέσσερις, διαφορετικού μεγέθους, μυλόπετρες, γεγονός που μας οδηγεί στο συμπέρασμα, ότι η φάμπρικα αρχικά λειτουργούσε με τέσσερις μυλόπετρες. Το δάπεδο του συγκεκριμένου τμήματος είναι λιθόστρωτο από ποταμίσιες κροκάλες σε αντίθεση με τους υπόλοιπους χώρους, που είναι από πατημένο χώμα. Στο βόρειο, τέλος, τμήμα του χώρου βρίσκεται λιθόκτιστος ορθογώνιος δωκός, ύψους 1,70μ., ο οποίος είχε εποχιακή χρήση. Το ελαιοτριβείο λειτουργούσε έως και τα μέσα περίπου του αιώνα.