Η φάμπρικα…δε σταματά


	Η φάμπρικα…δε σταματά

… Πολύ πριν από τη “φάμπρικα”, ο άνθρωπος χρησιμοποιούσε άλλες μεθόδους για να βγάζει το λάδι, κοπάνιζε τον καρπό, στύβοντάς τον έπειτα μέσα σ’ ένα πανί, όσο φυσικά του επέτρεπαν οι δυνάμεις του…
Το όλο σύστημα της φάμπρικας αυτής το αποτελούσαν δύο βασικά τμήματά της. Το ένα ήταν το πιεστήριο και το άλλο το αλώνι με όλα τα παρελκόμενά του. Το “αλώνι” ήταν κυκλικό περιφραγμένο από λαμαρίνες με μια κλίση προς τα έξω. Στο μέσο υπήρχαν δύο ρόδες πέτρινες λαξευτές (αδρές) 1 μέτρο ύψος οι οποίες συνδέονταν στο κέντρο τους με ένα άξονα που εξείχε και κατέληγε σε μια υποδοχή κατάλληλη για να προσδεθεί στο ζώο (μουλάρι ή γαϊδούρι) που ήταν υποχρεωμένο να γυρίζει τις πέτρες για να σπάσει ο καρπός. Οι πέτρινες ρόδες περιστρέφονταν με το ανάλογο αξονικό σύστημα μέσα στο αλώνι με τη δύναμη πάντα του ζώου.
Λίγο πιο πάνω από τη βάση του αλωνιού άρχιζε ένα πολυγωνικό ξύλινο (από μέσα
δοχείο) σύστημα που κατέληγε σε χωνί. Μέσα σ’ αυτό έριχναν τις ελιές (χωρούσε 2 σακιά των 60 οκάδων), οι οποίες έπεφταν κάτω (στο αλώνι). Ρυθμικά βοηθούμενες από ένα ειδικό φράγμα στον εσωτερικό του χώρο το “γλωσσίδι” λεγόμενο. Ο τρόπος αυτός είχε επινοηθεί για να βοηθήσει στο σωστό άλεσμα του ελαιοκάρπου με αποτέλεσμα την καλή επίδοση σε λάδι. Κάθε τόσο, ένας εργάτης φρόντιζε να ρίχνει μέσα στο αλώνι ζεστό νερό για να βοηθά περισσότερο στην πολτοποίηση του ελαιοκάρπου.
Σαν τέλειωνε το άλεσμα κάποιος άνοιγε μια μικρή πόρτα από την εξωτερική πλευρά του αλωνιού και η “ζύμη” (ο αλεσμένος ελαιόκαρπος) έπεφτε μέσα σε μια γούρνα με τη βοήθεια της φυγόκεντρης δύναμης.
Στη συνέχεια η ζύμη τοποθετούνταν μέσα σε “τρίχινα” μαντήλια (είχαν το σχήμα του φακέλου σε μεγέθυνση), έτοιμη για το πιεστήριο.
Οι φάκελοι αυτοί τοποθετούνταν ο ένας πάνω στον άλλο και περιείχαν ένα κουβά ζύμη περίπου απλωμένο σ’ όλα τα σημεία του σάκου – φακέλου, (αυτό για να πιέζεται ομοιόμορφα η ζύμη. Όλο αυτό το σύστημα των φακέλων λεγόταν “στέμμα” και περιείχε 30 φακέλους με την ανάλογη ζύμη μέσα τους.
Από τη λέξη “στέμμα” βγήκαν έπειτα και οι φράσεις: “τόσα στέμματα, τόσες οκάδες λάδι”, ή τόσα πανιά τόσο λάδι… Παλαιοί άνθρωποι που εργάζονται στη φάμπρικα “φαμπρικάρηδες”, μας πληροφόρησαν πως έβγαζαν το λάδι εκείνες τις καλές εποχές, όπως τις χαρακτηρίζουν.
Πριν απ’ αυτό το σύστημα αλέσματος υπήρχε ένα άλλο σύστημα της φάμπρικας με μια μόνο πέτρινη ρόδα “μονόπετρα”, λεγόμενη που περιστρέφονταν μέσα στο αλώνι με τη βοήθεια ενός ζώο. Τις ελιές τις έριχναν με φτυάρι από το σωρό λίγες κάθε φορά, “ταΐζοντας” έτσι την πέτρα.