Ο αρχαιολογικός χώρος της Κνωσού βρίσκεται 5 χιλιόμετρα νότια από το Ηράκλειο.

Η Κνωσός ήταν η μεγαλύτερη πόλη και πρωτεύουσα της μινωικής Κρήτης για περίπου οχτώ αιώνες (2000-1200 π.Χ.). Το ανάκτορο ήταν διοικητικό, θρησκευτικο και οικονομικό κέντρο μιας επικράτειας, που στη νεοανακτορική (1700-1450 π.Χ.) και στην τελική ανακτορική (1450-1300 π.Χ.) εποχή έλεγχε ολόκληρη την Κρήτη. Με βάση τις πληροφορίες από τις μεταγενέστερες πηγές, αλλά στηριγμένοι και στις απεικονίσεις των τοιχογραφιών και στις πληροφορίες από τα διαχειριστικά ντοκουμέντα σε γραμμική Α και Β γραφή, υποθέτομε ότι το ανάκτορο στην Κνωσό περιστοιχιζόταν από ένα ιερό άλσος, με κυρίαρχες τις ελιές.
Στο ανάκτορο της Κνωσού δεν έχουν ανακαλυφθεί στη θέση τους ελαιουργικές εγκαταστάσεις. Αυτές ήταν εγκαταστημένες στην ύπαιθρο μέσα στους ελαιώνες. Μια εγκατάσταση ελαιοπιεστηρίου ανακαλύφθηκε σε μια μικρή πλακόστρωτη αυλή στο Μικρο Ανάκτορο, μόλις 150 μέτρα στα βορειοδυτικά του μεγάλου ανακτόρου. Ένας πέτρινος ελαιοδιαχωριστήρας βρέθηκε κάπου κοντά στο ανάκτορο και έχει τοποθετηθεί στο πλακόστρωτο της κεντρικής αυλής μπροστά από την Αίθουσα του Θρόνου.
Αλλά στο ανάκτορο της Κνωσού αφθονούν άλλα αρχαιολογικα μνημεία που μαρτυρούν τη σπουδαιότητα του ελαιόδενδρου και του ελαιόλαδου στην οικονομική και θρησκευτική ζωή Μινωιτών.

πίθοι δυτικών αποθηκών ανακτόρου Κνωσού	πέτρινος ελαιοδιαχωριστήρας στην κεντρικη αυλή της Κνωσού

Η ελιά και το λάδι στη μινωικη γραφή
Το κλαδί ελαιόδενδρου έχει απεικονιστεί και στο σύστημα της μινωικής ιδεογράμματης γραφής (2000-1700 π.Χ.). Ο συνδυασμός κλαδιών ελιάς με πλοία ερμηνεύτηκε ως μεταφορά λαδιού. Με την αποκρυπτογράφηση το 1952 της μινωικής γραμμικής Β γραφής, στην οποία πρωτογράφτηκε η ελληνική μυκηναϊκή γλώσσα στην Κνωσό, τα ονόματα της ελιάς, του ελαιοκάρπου και του λαδιού, που ήταν γνωστά στα ομηρικά έπη, απόκτησαν μια πρόσθετη γραπτή παράδοση έξι αιώνων.
Στη συλλαβογραφική τους απόδοση και καταγραφή η λέξη για το ελαιόδενδρο και τον ελαιόκαρπο είναι η ίδια: e-ra-wa = ελαία, ενώ η λέξη για το λάδι είναι e-la-wo = έλαιον. Το ιδεόγραμμα του ελαιόδενδρου είναι σπάνιο και μαρτυρημένο μόνο στα αρχεία της Κνωσού και συμβολίζει με αναγνώσιμο τρόπο το φυσικό του πρότυπο. Σε μια πινακίδα της Κνωσού καταχωρίζεται ανάμεσα σε άλλα καρποφόρα δένδρα – 1770 συκιές και ένας ανακτορικός ελαιώνας από 405 ρίζες ελιές. Όμοια εικονιστικά αναγνώσιμο είναι το ιδεόγραμμα του ελαιοκάρπου, που έχει μορφή άνθους ελιάς: προοπτικά-γραμμικά απεικονίζεται με τρία και όχι τέσσερα πέταλα που έχει το φυσικό πρότυπο. Από τις πινακίδες της Κνωσού πληροφορούμαστε την καταχώριση δυο ειδών ελαιοκάρπου: εκείνο της αγριελιάς και εκείνο της εξημερωμένης ελιάς. Ενδιαφέρον έχει επίσης ότι καταγράφεται χωριστά το παλιό και χωριστά το νέο ελαιόλαδο.

πήλινη πινακιδα σε γραμμικη Β  από την Κνωσό	πηλινη πινακιδα  σε γραμμικη Β

Η ελιά στις τοιχογραφίες
Η διασημότερη μικρογραφική τοιχογραφία, στην οποία εικονίζονται ελαιόδενδρα, είναι εκείνη του «χορού στο ιερό άλσος». Τα ελαιόδενδρα αποδίδονται με μπλε χρώμα και με μαύρες σχεδιαστικές γραμμές. Ο κορμός τους είναι χοντρός και μαρτυρά τη μεγάλη ηλικία των. Εδώ εικονίζεται μια γιορτή μέσα σε ένα ιερό άλσος έξω από το ανάκτορο. Στον 16ο αι. π.Χ. υπήρχαν στην Κνωσό ανακτορικοί ελαιώνες με αιωνόβια εξημερωμένα δένδρα, όπως αυτόν που βρίσκομε αργότερα καταχωρισμένο σε πινακίδα της γραμμικής Β.
Τα θραύσματα της ανάγλυφης τοιχογραφίας από τη βόρεια είσοδο του ανακτόρου, που εικονίζει ελιά σε φυσικό μέγεθος, βοηθούν να την γνωρίσομε: τα κλαδιά είναι πυκνόφυλλα και ευλύγιστα, τα φύλλα στενόμακρα λογχοειδή στη φυσική τους διάταξη και αποδοσμένα εναλλάξ με πράσινο, κόκκινο, μαύρο και λιγότερο λευκό χρώμα. Ο ζωγράφος ζωγράφισε την ελιά στην εποχή της ανθοφορίας αποδίδοντας με λευκές μικρές κηλίδες και λευκούς στιγμορόδακες τους θυσάνους του άνθους. Το δένδρο ανήκει στη σύνθεση με τον ανάγλυφο ταύρο και αποδίδει το τοπίο στο οποίο δεσπόζει το ζώο.

 

αναγλυφη τοχοιγραφία ταυρου σε ελια (αντιγραφο)	θραυσμα αναγλυφης τοιχογραφίας ελιάς

 

μικρογραφικη τοιχογραφία χορού σε ιερο άλσο με ελιές