Μαρουλά Ρεθύμνου


	Μαρουλά Ρεθύμνου

Ιδιωτικό ελαιοτριβείο στο Μαρουλά Ρεθύμνου
(18ος-πρώιμος 19ος αι.)

Ελαιόμυλος με μία μυλόπετρα σε κτιστή βάση Το όμορο στον μεγάλο πύργο ελαιοτριβείο

Βρίσκεται στο ΒΔ τμήμα του οικισμού, σε επαφή με τη δυτική πλευρά του μεγάλου ενετικού πύργου, με τον οποίο αποτελούσαν αρχικά ένα ενιαίο συγκρότημα, σε μεγάλο αύλειο χώρο (600τ.μ.) σε δύο επίπεδα. Υψηλό τοξωτό θύρωμα στο βόρειο τοίχο του περίβολου αποτελεί την κύρια πρόσβαση. Στην αυλή, εκτός από κάποια μικρά βοηθητικά κτίσματα, βρίσκεται μεγάλη υπόγεια δεξαμενή με υπερυψωμένο ορθογώνιο στόμιο, καθώς και μικρή ορθογώνια κατασκευή ύψους 1μ. περίπου, με λίθινη κλίμακα στη μία πλευρά της, που χρησίμευε για να ξεπεζεύουν οι αναβάτες από τα υποζύγια.

Το κτίσμα του ελαιοτριβείου έχει σχήμα πεντάπλευρου στον άξονα ανατολικά προς δυτικά, είναι ισόγειο και έφερε κάλυψη, καταστραμμένη κατά το μεγαλύτερο μέρος, με δώμα. Είναι κατασκευασμένο από αργολιθοδομή και επιχρισμένο εσωτερικά και εξωτερικά. Από λαξευτή λιθοδομή είναι κατασκευασμένα τα πλαίσια όλων των ανοιγμάτων του, καθώς και τα τόξα. Η βόρεια πλευρά του διαμορφώνεται με το τοξωτό θύρωμα εισόδου και με τρία μεγάλα παράθυρα ανάλογης μορφής που φέρουν σιδερένιο κιγκλίδωμα. Το εσωτερικό του διαρθρώνεται σε τέσσερα τμήματα μέσω τριών παράλληλων ζευγών ημικυκλικών τόξων. Στο νότιο τμήμα του κυρίως χώρου, που έχει ύψος 5 μέτρα περίπου, βρίσκονται τρία μικρά σχετικά δωμάτια που πιθανόν χρησίμευαν ως χώρος αποθήκευσης του ελαιοκάρπου, αλλά και διαμονής και παραμονής των εργαζομένων στο ελαιοτριβείο.

Μεγάλος μέρος του εξοπλισμού του σώζεται έως σήμερα. Η σύνθλιψη του καρπού γινόταν αρχικά με δύο μεγάλες μονολιθικές μυλόπετρες διαμέτρου 1,45μ., των οποίων όμως δεν σώζονται τα ξύλινα εξαρτήματα σύνδεσής τους. Βόρεια απ’ αυτές βρίσκεται ένα νεωτερικό σύστημα σύνθλιψης, όπου πάνω στη μεγάλη βάση βρίσκονται τρεις μυλόπετρες, οι οποίες κινούνταν είτε με ζωική είτε με ανθρώπινη δύναμη. Στην ανατολική πλευρά, όπου σήμερα βρίσκεται η μεγάλη μονολιθική γούρνα διαχωρισμού του λαδιού, βρίσκονταν και δύο πιεστήρια από τα οποία διασώζονται μόνο οι ξύλινες βάσεις τους. Στον ίδιο χώρο βρίσκονται και τμήματα από τον μποτζεργάτη. Σε επαφή με το νότιο τοίχο, οι τρεις χαμηλοί ορθογώνιοι χώροι, ανοιχτοί από την πάνω πλευρά τους, χρησίμευαν ως χώρος αποθήκευσης των σακιών με τις ελιές. Το στόμιο, όμως, που φέρουν στη δυτική πλευρά μάς οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ίσως χρησίμευαν εποχιακά και ως ληνοί για τη σύνθλιψη των σταφυλιών.

Παρά το γεγονός ότι το συγκρότημα του ελαιοτριβείου έχει χρονολογηθεί κατά καιρούς στην περίοδο της ύστερης Ενετοκρατίας ή πρώιμης Τουρκοκρατίας ή γενικά Τουρκοκρατίας, εντούτοις η μορφή του με τα ημικυκλικά τόξα, ανάλογα του ελαιοτριβείου της Μονής Γκουβερνέτου στο Καρύδι, αλλά και η μορφή των ανοιγμάτων του μας οδηγούν σαφέστατα στην χρονολόγηση του στην περίοδο της Τουρκοκρατίας (18ος -πρώιμος 19ος αι.).