Ιδιωτικό μηχανοκίνητο ελαιοτριβείο στις Πρασές Ρεθύμνου
(18ος-20ός αι.)

Ο οικισμός των Πρασών, που βρίσκεται σε απόσταση 12χλμ. από την πόλη του Ρεθύμνου, διασώζει ένα μεγάλο αριθμό αξιόλογων συγκροτημάτων, που χρονολογούνται από την ύστερη περίοδο της Ενετοκρατίας (16ος-17ος αι.) έως και τον 19ο αι. Τα περισσότερα απ’ αυτά, εκτός από τους χώρους κατοικίας, διαθέτουν και αρκετούς εργαστηριακούς χώρους, κυρίως ελαιοτριβεία και ληνούς. Ένα απ’ αυτά τα ελαιοτριβεία, που ανήκει στο μηχανοκίνητο όμως τύπο, βρίσκεται στο ισόγειο του μεγάλου συγκροτήματος, που καταλαμβάνει τη νότια πλευρά της κεντρικής πλατείας του οικισμού.

Πρόκειται για ένα διώροφο πολύχωρο κτίσμα του οποίου οι στέγες έχουν σήμερα καταρρεύσει λόγω της πολύχρονης εγκατάλειψής του. Η έναρξη της λειτουργίας του μηχανοκίνητου αυτού ελαιοτριβείου τοποθετείται στην περίοδο του μεσοπολέμου. Παρά την ερήμωσή του, το ελαιοτριβείο διασώζει το σύνολο των εγκαταστάσεών του. Μεγάλο επιβλητικό τοξωτό θύρωμα οδηγεί σε επίμηκες αύλειο χώρο, που την ανατολική του πλευρά καταλαμβάνει ο κύριος εργαστηριακός χώρος του ελαιοτριβείου. Στο νότιο τοίχο του βρίσκεται ο ελαιόμυλος με την κτιστή, από σκυρόδεμα, βάση και τη μεγάλη μεταλλική λεκάνη συλλογής της ελαιόμαζας. Δεξιά του ελαιόμυλου βρίσκονται τα δύο σιδερένια υδραυλικά πιεστήρια, πάνω σε βάση από σκυρόδεμα, οι πρέσες, και αριστερά τους ο διαχωριστήρας, που διαχώριζε το λάδι από τα άλλα στοιχεία. Στο μέσο περίπου του χώρου βρισκόταν η υπόγεια δεξαμενή αποθήκευσης του λαδιού. Στη ΝΔ πλευρά βρίσκεται ο κτιστός από τούβλα φούρνος, με ενσωματωμένο το καζάνι για το ζέσταμα του νερού, που προερχόταν από το πηγάδι της αυλής.

Στο χώρο διασώζονται αρκετά από τα απαραίτητα εξαρτήματα που συμπληρώνουν το βασικό εργαλειακό εξοπλισμό του ελαιοτριβείου: οι μποξάδες, οι τρίχινοι σάκοι μέσα στους οποίους έβαζαν τον ελαιοπολτό για να πιεστεί στην πρέσα, και διαφόρου μεγέθους και σχήματος μεταλλικά δοχεία αποθήκευσης λαδιού. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι το μηχανοκίνητο αυτό λιοτρίβι, εξαιτίας της μεγάλης παραγωγικής δυνατότητας που είχε, ήταν μάλλον η αιτία της εγκατάλειψης των δύο ζωοκίνητων ελαιοτριβείων, που σώζονται σε καλή κατάσταση στο βόρειο τμήμα του συγκροτήματος.